Ana Sayfa Memleket Rize Bezi, Feretiko Nedir?

Rize Bezi, Feretiko Nedir?

1
1891
blank

feretiko1Feretiko Hint keneviri (kendir ) ipinden el tezgahında dokunan,Rize kültürüne ait,Rize yöresinde dokunan bir bez türüdür.”Rize bezi” diye de adlandırılmakla birlikte bezin orijinal ismi “feretiko”dur.Feretiko birçoklarının zannettiği gibi bir Rum, Gürcü kültür öğesi değil,gerek desenlerinden, gerek tezgah prototiplerinden gerekse ham maddesinin kendir oluşundan anlaşıldığı gibi bir Türk kültür öğesidir.Zira Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu’nun belirttiği gibi* eski Türkler kendir bitkisini yetiştirmiş ve bu bitkiyi dokumacılıkta kullanmışlardır. Türklerin bu bitkiyi elbise üretmek için kullandıkları bilinmektedir. Bu kültürün Rize bölgesine Kuman Türklerince getirildiği tahmin edilmektedir. Feretiko bezi ketene göre çok ince aynı zamanda dört kat daha dayanıklıdır.Zira pamuklu kumaşların 6 aylık ömürlerine karşın feretiko’nun ömrü iki yıldır.Feretiko geleneksel Türk el sanatlarından hesap işi, kanaviçe vs.de kullanılmak üzere bu sanatların uzmanları tarafından tavsiye edilen bir üründür.1960’lı yıllarda, çayın Rize’ye gelmesinden önce Rize’de hemen her evde bir feretiko tezgahı bulunuyordu.Bugün Rize’de çay ekili olan alanlar bu tarih öncesinde iplik elde etmekte kullanılan kendirle kaplı idi.Kendir bitkisinden ip çıkarma işleminin oldukça zor ve zahmetli olduğunu söyler yaşlılar…Şöyle ki Nisan ayının ortalarına doğru mısır ekimiyle birlikte humuslu toprağa ekilen kenevir tohumları Ağustos ortalarına doğru bir buçuk-iki metreye ulaşınca hasat edilir.Hasat edilen kendir ağaçları birkaç gün kabuklarının gevşeyip soyulmaya müsait hale gelmesi için yağmura bırakılır.Rize’nin nemli ve yağışlı iklimi keneviri istenilen hale getirmeye müsaittir.Güneşte ağarıp yağmurda gevşeyen çubuklar soyulduktan sonra her köyde bir yada iki tane bulunan tokmaklarda dövülür.Sonra taraktan geçirilip ip halini alır.İp haline getirilen kendir liflerinin sarılması için çıkrık kullanılır.İplerin yumaklanmasıyla çözgüler hazırlanıp hazırlanan çözgülerle feretikonun özel tezgahında dokunup bez haline getirilir.Oluşturulan bu beze feretiko denir.Kumaş, kalitesi,sağlıklı olması ve zarafetiyle gerek giyim alanında, gerekse üzerine işleme yapılmak suretiyle kullanılagelmektedir.

feretiko2

KENDİR ÜRETİMİ ve RİZE BEZİ

Kendir, yurdumuzun bir çok bölgelerinde yetişen sınai bir bitkidir. Elyafı dışında, tohumundan da yağ üretimi yolu ile faydalanır. Genellikle kendir elyafından halat, ip, sicim üretilir; iklimi sayesinde ise Rize de yetişeninden elde edilen liflerden gayet ince iplik bükülebilmekte ve bununla da gayet ince , nefis bezler dokunabilmektedirBize verilen teknik bilgiye göre, Rize ikliminin az güneşli ve çok yağmurlu oluşu, liflerin sertleşmesine engel olmaktadır. Kastamonu’dakinin halat yapımına, Rize’dekinin ince iplik ve bez dokumasına yararlı oluşu, bundan doğmaktadır.Rize ırmak ve dere sularında fazla oranda ozonun varlığı, kasarlamada bezlerin beyazlatılmasında önemli rol oynamaktadır. Bazen beyazlatma, deniz suyunda varolan klor sayesinde sahilde de yapılmaktadır. Rize suları kireç tenörü ölçeği 4 dereceden düşük olduğundan bu nitelik de üretiminden önemli rol oynamaktadır.

rizebezleri

RİZE BEZİ’NİN ( FERETİKO ) ÖZELLİKLERİ
Piyasada Rize Bezi (Feretiko) ile alakası olmayıp Rize bezi adı ile satılan birçok şeklen benzer ürün bulunmaktadır. Öyle ki Rize bezi adı ile satılan ürünlerin gerçek Rize bezlerinden kat kat daha fazla piyasada satıldığını söyleyebiliriz. Rize Bezi’ni benzer ürünlerden ayırmak için ürünü aşağıdaki özellikler ışığında incelemek ürünün Rize Bezi olup olmadığını anlamada size yardımcı olacaktır.

*Dokunduğunda bej rengindedir.Yıkandıkça beyazlanır.

*İpeksi görünüşte olmasına rağmen sert bir kumaştır.

*Feretiko bezi ketene nispeten ince ve dört kat daha sağlamdır.

*Feretiko bezinin ham maddesi olan kendir lifleri nedeniyle kokusu kurutulmuş ot gibidir. Bu koku bezin hiçbir kimyasal süreçten geçediğinin kanıtıdır.

*Hiçbir kimyasal işleme tabi tutulmamıştır. Tamamen doğaldır.
Feretiko’nun ham maddesi kendir lifi olması dolayısıyla üstünde hafif yünleşme olmaz.

*Kumaşta ara ara kendir lifinin özelliği dolayısı ile renk koyulaşmasına rastlanılabilir.

*Piyasada Feretiko adı ile satışa sunulan, ucuz malzeme ile üretilen kumaşların kalitesi tartışılır.Bu kumaşların özellikle giyimde kullanılması zor ve zahmetli olup bu kumaşlarda orijinal Feretiko sağlamlığı aramak yersizdir.

*Feretiko bezinden mamul desenli masa örtülerini benzer ve fabrikasyon ürünlerden ayırmak için yukardaki özelliklerin dışında, ürünün üzerinde ajur olup olmadığına ve desenlerin örümlü olup olmadığına bakmak gerekir. Ajurların ve örümlülerin fabrikasyon olması mümkün değildir.

*El dokuması Feretiko bezleri fabrikasyon ve benzer ürünlere göre daha sık dokunmuştur.

*Bütün Feretiko mamulü ürünlerin mutlaka ılık sabunlu suda yıkanması tavsiye edilir.
Feretiko Dokumada Kullanılan Eski Tarak .

rizebezi2

Rize ırmak ve dere sularında fazla oranda ozonun varlığı, kasarlamada bezlerin beyazlatılmasında önemli rol oynamaktadır. Bazen beyazlatma, deniz suyunda varolan klor sayesinde sahilde de yapılmaktadır. Rize suları kireç tenörü ölçeği 4 dereceden düşük olduğundan bu nitelik de üretiminden önemli rol oynamaktadır.

DÜNDEN BUGÜNE FERETİKO
Geleneksel Rize el dokumacılığının temelini teşkil eden feretikonun yöreye hakim olmuş olan İskitler(M.Ö.VIII.YY-M.Ö.IV.YY) tarafından Rize yöresi insanına kazandırıldığı düşünülmektedir.Nitekim iskitlerin yaşam tarzını anlatan Heredot’un kitabında iskitlerden bahsederken bu milletin kendirle alakalarından bahsetmiştir.Rize bölgesinde halen kalıntıları bulunan İskitlerin kendir dokumacılığını bölge insanına miras bırakması durumu önemli bir ihtimaldir.

rizebezi3Bilinen en eski feretiko tezgahı-Rize Müzesi
Mekik bobinlerine ip sarman için kullanılan çıkrık(Yerel adıyla çahra)-Rize Müzesi

 rizebezi4Feretikodan mamul ucu geniş dantelli perde

rizebezi5 Feretiko üzerine elle işlenmiş çeşitli eski yöresel desenler-Rize Müzesi

rizebezi6 Feretiko üzerine ay-yıldız işlemeli eski sehpa örtüsü-Rize Müzesi

1 Yorum

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.