Franchise, başarılı bir iş fikri etrafında toplanmış küçük girişimcilerin, büyük firma gibi davranmasını sağlar.
ABD de doğan franchise sistemi, verimli ve karlı oluşu sayesinde hızla dünyaya yayıldı. Başta ABD, İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya, Japonya olmak üzere binlerce marka franchise veriyor. Her ülkede önce uluslar arası yaygınlık sağlamış yabancı firmalar başlatıyor, 10-15 yıl içinde yerli firmalar çoğunluğu alıyor. Tüketim potansiyelinin olduğu hemen her ülkeye lider markalar dükkanlarını bayrak gibi dikmişler. Franchise sistemini kullanan markalar rakiplerinin açık arayla önüne geçti, yarış artık franchise markalar arasında yaşanıyor. Yerel ve müstakil markalar tüketici ilgisini çekebiliyorsa, onlarla birlikte büyüyen, kaliteyi köşedeki dükkanla bağdaştıran jenerasyonun sayesinde yapıyor. Markalarla büyüyen nesil alacağı markada büyüklük ve yaygınlık arıyor. Alışveriş merkezlerinin zincir marka olmayanlara yer vermek bile istememesi, gelecekte franchise verenlerin nasıl üstünlük sağlayacağının bir göstergesi. Franchise vermeyen firmalar bile, ancak franchise tekniklerini kullandıklarında, yani tek tip işletme, standart işletim sistemi, eğitim ve denetim uyguladıklarında zincirleşerek yayılmayı başarıyorlar.
Franchise sistemini iyi öğrenmek, tam anlamak markasını büyütmek isteyen her girişimcinin görevi. Buradan vereceğimiz kısa açıklamalarla buna katkıda bulunabilmeyi umuyoruz.
UNSURLARI
Franchise (veya franchising), bir sistem ve markanın imtiyaz hakkı sahibinin, belirli süre, koşul ve sınırlar içinde, işin yönetim ve organizasyonuna ilişkin sürekli disiplin ve destek sağlayarak, belirli bir bedel karşılığında, bağımsız yatırımcılara sistem ve markasını kullandırmasına dayanan, uzun vadeli ve sürekli bir iş ilişkisidir.
Franchise sisteminin üç ana unsuru vardır:
Sistem / marka: Franchise vermek için öncelikle ortada başarılı çalışan bir işletme, denenmiş bir sistem, tanınmış bir marka olmalıdır. Ancak başarısı kanıtlanmış bir iş başkalarına satılabilir. Bireysel yatırımcı, eğer kendi olanakları ile becerebileceğinden daha fazla kazanacağına, daha verimli çalışacağına, işinin daha başarılı ve kalıcı olacağına inanırsa böyle bir ilişkiye girmek ister. Hiç kimse, kendi becerebileceğinden daha az kazanmak için başkasının sistemini kullanmaz, başkasının markası için çalışmaz.
Disiplin / destek: Franchise işinde, katı disiplin kuralları geçerlidir. Taraflar aralarında uzun süreli bir anlaşma yaparlar. Sistemin uygulama esasları net olarak belirlenmiştir. İşi başarıya götüren çalışma kuralları kesin olarak tanımlanmıştır. Aynı markayı taşıyan her işletmede standart ürün ve hizmet sunulur. Hizmet kalitesini sağlamak için başlangıçta ve sonrasında çalışanlara ve yatırımcılara sürekli eğitim verilir. İşletme süresince sıkı denetim uygulanır.
Bedel: Yapılan işi “franchise” olarak adlandırmak için, franchise verenin, franchise alan yatırımcıdan bir bedel alması şarttır. Franchise vermek bir anlamda “sistem / marka satmak” olarak da adlandırılabilir. Dolayısıyla satılan marka veya sistem “para etmeli”dir. Eğer franchise veren bunun karşılığında hiç bir bedel talep etmiyorsa, “sistem satmıyor” demektir. Bu durumda franchise sisteminin gereği olan çalışmayı yapması ve desteği vermesi de beklenemez. Yok eğer franchise sistemini kendi ürettiği bir malı pazarlamak için kullanıyor ve söz konusu destekleri ürün satış fiyatı içindeki karından finanse ediyorsa, fiyatını emsallerine göre yüksek tutuyor demektir.
Franchise, esasen bir “pazarlama” yöntemidir. Yalnız burada pazarlanan bir ürün veya hizmet değil, bir sistemdir, yatırımcılara “hazır iş” satılır. “Franchise işi” bazen yanlış anlaşılır ve yapılan ürünle karıştırılır. Franchise, “hamburger satmak”, “araba kiralamak” vb. gibi bir iş değildir. Franchise satmak, “hamburger satma işini” veya “araba kiralama işini” pazarlamaktır.
ESASI
Franchise sistemleri, Franchise & More deneyimleri ışığında iki faktöre bağlı olarak başarılı yürüyebilmektedir.
Para kazanmak
Bir franchise sistemi öncelikle her bir işletmesinde iyi gelir elde edebilmelidir.
Ortada bölüşecek pasta yoksa, franchise da olamaz. Franchise alan kendi başına kazanabileceğinden daha para kazanmayacaksa işi sürdürmez. Franchise veren özgün iş fikri ve modeli ve ortaya koyduğu eforu ile kazancı artıramıyorsa içinden kendine menfaat sağlayamaz, işini öğretmez, markasını kullandırmaz, sistemi yürütmez.
Dengeli paylaşmak
Franchise veren ve alan, sistem ve marka sayesinde yaratılan katma değeri dengeli şekilde paylaşmalıdırlar.
Denge, her birinin koyduğu para, bilgi ve çabayla kendi kazanabileceği kadar alması, ilave karın ise tarafların güçlerl ile orantılı paylaşılması halidir.
KAVRAMLAR
Franchise veren ve alan, basitçe iki taraf olarak görünse bile, yetkilerine ve üstlendikleri işlere göre değişik şekillerde adlandırılırlar.
Franchise veren (franchisor, franchiser)
Sistemin ve markanın haklarına sahip olan ve franchise anlaşması ile bu hakları üçüncü yatırımcılara kullandıran kişi veya kuruluştur.
Franchise veren, sistemi kuranın kendisi olabileceği gibi, sadece franchise haklarını satma yetkisine sahip bir başkası da olabilir. Franchise verenin aynı sistemle çalışan kendi işletmesi veya işletmeleri olabilir veya olmayabilir. Franchise veren, sistemin gereği olan araştırma, eğitim, denetim, vb. gibi destekleri üstlenir.
Franchise alan (franchisee)
Sistemin ve markanın belli bir satış-hizmet noktası ve/veya bölgesi için haklarını anlaşma ile alarak uygulayan bağımsız yatırımcıdır.
Bölge franchise alan (area franchisee)
Franchise veren, pazarın belli yükümlülüklerini ve haklarını belli bir coğrafi alanda bölge franchise alana devreder. Bölge franchise alan bazı sistemlerde alt franchise alanlara işletme açtırabilir, bazı sistemlerde sadece kendisi işletmeler açabilir. Bölge franchise alan, sistemin gereklerine göre, adeta bir franchise veren gibi alt franchise alanın seçimi, işletme yeri seçimi, eğitim, denetim, mal temini vb. gibi işlevlerin bir veya bir kaçını üstlenebilir.
Alt franchise alan(sub franchisee)
Bölge franchise alan tarafından sistemi ve markayı kullanma hakkı anlaşma ile verilen kişi veya firmadır.
Bazı sistemlerde anlaşma doğrudan bölge franchise alan ile alt franchise alan arasında yapılırken, bazı sistemlerde franchise veren anlaşmaya kendisi taraf olmaktadır.
Masterfranchise alan (master franchisee)
Yurt dışında geliştirilmiş bir sistem ve markanın belli bir ülkede kullanma haklarını alan kişi veya kurumdur. Bazen sadece masterfranchise alanın işletme açmasına izin verilirken, çoğunlukla kendi altında franchise satış hakkı da verilir. Bazı sistemlerde verilen franchise’lar masterfranchise alana bağlıyken, bazılarında doğrudan yurtdışındaki merkeze bağlı olurlar.
Sistem (franchise system)
Franchise ilişkisi kapsamındaki kural ve görevlerin bütününü tanımlar. Faaliyet konusu perakendecilik işinin yer seçimi, kurulması, işletme prosedürleri, satış teknikleri, markaların kullanımı, personelinin eğitimi, işletmenin denetimi, franchise alanların seçimi, franchise anlaşması gibi konular belirlenir.
İşletme (outlet, store)
Perakende işinin yapılmasına kullanılan fiziki ortamı tanımlar. Genellikle ürün veya hizmet satışında kullanılan mağaza, dükkan, restoran, otel, ofis, depo gibi yapılardır. Telefon veya internet üzerinden sipariş alınarak müşterinin yerinde satılan veya postayla/internetle gönderildiği ürün veya hizmetler (örn. temizlik, bakıcılık, web hizmetleri, vb.) söz konusu olduğunda ev, ortak kullanılan ofis, bilgisayar, internet, depo, vb. işletmeyi oluşturan unsurlardır.
Franchise giriş bedeli (royality, lumb sum fee)
Franchise alanın, sisteme girmek için başlangıçta franchise verene ödediği bedeldir.
Franchise kullanım bedeli (franchise fee)
Çoğu sistemlerde franchise alanın işletme süresince sistemi ve markayı kullanması karşılığında franchise verene ödediği bedeldir. Genellikle aylık bazen haftalık alınan bedel cironun veya karın belli bir oranı olabileceği gibi, başka büyüklüklere, örneğin işletme alanına veya hizmet birimi adedine göre de alınabilir. Kullanım bedeli için bir taban sınır konabileceği gibi, aylık sabit bir ödeme de alınabilir.
Reklam fonu (advertising fee)
Çoğu sistemlerde merkezden yapılan toplu reklam harcamaları için bir fon kurulur ve işletmelerden katkı bedeli toplanır. Bu bedel genellikle ciro ile orantılı tanımlanır.
SINIFLANDIRMA
Franchising sistemleri, önceleri üreticiler tarafından ürünlerinin pazarlamasında kullanılmıştır. Zaman içinde sistemin yararını keşfeden hizmet üreticileri de, aynı yöntemleri kullanarak işlerini franchise etmişlerdir.
Franchise sistemleri, ağırlıklı olarak mal veya hizmet pazarlamalarına bağlı olarak iki ana gruba ayrılırlar.
Ürün ve marka franchise sistemi (Product and Tradename Franchising)
Belli ürünleri satan perakendecilerin, tek hizmet markası ve işletme sistemi ile çalışmalarıdır. Ürünleri sağlayan üreticinin kendisi olabileceği gibi, birçok üreticiden mal alan toptancı da olabilir.
Franchise alanın satış esnasında verdiği hizmet de önem taşır ama, esas olarak yapılan iş ürün satışıdır. Bu açıdan bayiliğe benzer ancak disiplin ve destek içerir. Mevcut bayilik sistemlerinin hızla franchising’e dönüştüğü görülmektedir. Araba satıcıları, benzin istasyonları, meşrubat üreticileri, mobilyacılar, konfeksiyoncular bu grupta önde gelen örneklerdir.
İşletme sistemi franchise sistemi (Business Format Franchising)
Belli hizmetleri sunan perakendecilerin, işletme sistemini başkalarına öğrettiği, onları sürekli olarak denetlediği, desteklediği ve bunun karşılığında bir bedel aldığı sistemlerdir.
Kullanılan ham ve mamul maddelerin belli kaynaklardan sağlanması, hatta franchise verenden alınması öngörülmüş olsa bile, işletmede verilen hizmetin öne çıktığı sistemler bu kapsama girer.
BEKLENTİLER
Franchise sisteminin başarılı olduğunu söylemek için, gerek franchise verenin, gerekse alanın beklentilerinin karşılanması esastır. Yaygın rastlanan beklentileri aşağıda sıralıyoruz. Kendi beklentilerinizi irdelerseiz, franchise almanın veya vermenin sizin için doğru girişim olup olmadığını, bu beklentilerin ne derecede karşılanacağını görebilirsiniz.
Ürün/marka sistemi
- Franchise sisteminin dünyada ilk uygulayıcılarının üreticiler olması rastlantı değildir. Üreticiler, yüksek cirolarından ürün reklamına ayırdıkları payı, çoğunlukla aynı markal zincirleri için de kullanır, sinerji sağlarlar.
- Üreticiler, sahip oldukları geniş yönetici kadroları ile modern yönetim tekniklerini kullanır, kararlarında ve atılımlarında daha deneyimli ve cesur davranırlar.
- Üreticiler mağaza açarak, ürünlerine ve markalarına itibar sağlarlar.
- Üretici, sattığı ürünlerin tahsilatında zorlandığında, franchise anlaşması ile bağladığı bayilerinin tahsilatı hızlandırmasını, riskini azaltmasını bekler.
- Franchise, kaliteli hizmet ile müşteri bağlılığı sağlar.
- Özellikle hipermarketler ve zincir marketler sattıkları ürünleri rafa koymak için ücret alırlar. Kendi mağaza zincirini kurmak bu tür masraflardan kurtarır.
- Düzenli çalışan ve sürekli satın alan işletmeler sayesinde üretimde süreklilik sağlannır. Sezonel dalgalar veya güçlü alıcının kaprisleri olmaz.
İşletme sistemi
- İş sistemi franchisingi uygulayan firmalar, giderek yoğunlaşan yerli yabancı rekabet karşısında büyüyerek markalarını korurlar.
- Alışveriş merkezlerinin hepsinde yer alamayan meydanı rakiplerine bırakır. Sermaye yetişmeyeceğinden,dışarıda kalmaktansa franhcise verip içeri girmek iyidir.
- Reklam fonu güçlenince marka olmak kolaylaşır.
- Önceki nesillerden devralınmış, uzun yıllar boyunca adeta uyumuş ve neredeyse unutulmakta olan markanın maddi değere dönüşmesi için franchise tek ve son fırsattır.
- Esnaflıktan iş adamlığına geçmenin en hızlı yolu franchisingdir.
Franchise alanlar
- Markalı, itibarlı bir iş sahibi olmanın yoludur.
- İşinde bağımsız olmak demektir.
- Yatırımının hızlı geri dönmesidir.
- Yaşamak için tatmin edici gelir sağlar.
- Denenmiş, kendini kanıtlamış, az riskli bir iş kurulur.
- Düşük maliyetle yüksek gelir sağlanır.
- Rahat satılacak tanınmış marka alınır.
- Kolay bulunan, beklentileri sınırlı, kolay mutlu edilen, hazır müşteri gelir.
- Geniş bir korumalı bölge verilir.
- İşletme sorunları yaşadığında arkasında danışabileceği bir kurum olacak.
- Bilmediğini öğrenir, gerektiğinde danışabileceği bir kadro olur.
- Yatırımda ve tedarikte sorun yaşamaz.
- Pazarlamada ana firma ne yapacağını bilir, yardımcı olur.
- Anlaşma katı olsa bile uygulaması yumuşak olacak, sıcak ilişkiler kurulacaktır.
web siteleri hakkında
Bayilik ve franchise verenlerin web sitelerinde bir çok eksik bilgiler mevcut. Bu durum mevcut işletmelerin zaman zaman bayilik ya da franchise vermesini bile engel oluyor. Durum gerçektende o kadar vahimki birçok firmada sadece franchise formu adı atında bir sayfa ve iletişim bilgileri mevcut.
Girişimci yatırım yapmaya karar verdiği alanlarda mutlaka sistemi incelemek istiyor ve sizinle karşı karşıya geldiğinde elinde mutlaka bazı bilgilerin olmasını istiyor. Öyleki yeterli araştırmaya yapmayan girişimci karşınıza geldiğinde extraları görünce iştende soğuyor.
İşte size bunları önlemenin ipuçları
Eğer bayilik-franchising veriyorsanız web sitenizde dikkat etmeniz gerekenler
1-Basit bir ön form yerine franchise sayfanızı görsel ve gerekli bilgilerle doldurmakla işe başlayabilirsiniz.
2-Franchising tanımı ve modelleri ile ilgili uzun bir yazı yerine kısa bir bilgilendirici yazı ya da yönlendirici bir link yeterli olacaktır.
3-Franchise adaylarında aranan özellikler şirketinizin yatırımcı adayında aradığı ön şartları belirtmeli. Bu alana sitede yer vermeniz ve mümkünse çok zorlayan şartlar yerine daha akıllıca ifadeler kullanmanız yerinde olacaktır.
4-Franchise verme koşullarınız kısmı ise yatırımcılarınızın en çok dikkat edeceği alanlardan biri.Bu kısımda firmanızın yatırımcıdan istediği tüm koşulları açıkça yazmanız gerekli.
5-Aranan işyeri özelliklerini yazmanız ise yatırımcınızın size gelmeden önce ne gibi bir ön araştırma yapmasını hatırlatacaktır.
6-Sunulan destek ve servislerinizi açıkça belirten bir bölüm koymakta çok mantıklı böylece franchise adayınız size yapacağı yatırımda ne gibi destekler alacağınıda iyice öğrenmiş olmalı. Özellikle pazarlama ve elemanlarla ilgili ön bilgiler mutlaka vermelisiniz.
7-Kurulum maliyetini yazmaktan çekinseniz bile ortalama bir bedel belirtmenizde fayda vardır.
8-Ortalama kar marjı belkide en çok merak edilen kısımlardan biri bu alanada önem göstermeli ve doğru bilgiler vermelisiniz.
9-Finansal konularda ön bilgiler vermek ise yatırımcınızı yönlendirmenizde size yardımcı olacaktır. İş kurma kredilerinden ve desteklerinden bahsederek yatırımcınızı bilgilendirebilirsiniz.
10- Size yatırım yapan diğer girişimcilerin başarı hikayelerini yazmanızda firmanıza etkili bir güç katacaktır.
11-İletişim bilgileri mutlaka sitenizde olan bir bölüm ama franchise ile ilgili ayrı bir iletişim bölümü açmanız ve franchise ile ilgili soruları cevaplayacak bir franchise yetkilinizin bilgilerini yayınlamanız olası karışıklığıda önleyecektir.
12-Düzenli bilgilendirme yapabileceğiniz bir e-bülten aboneliğide franchise satışlarınızı artırmaya yardımcı olacaktır. Zaman içerisinde değişen franchise bilgilerinizi ve kampanyalarınızıda bu yolla yatırımcılara iletebilirsiniz.
13- Görsel sunumlarınızda yatırımcılarınızı etkileyen alanlardan biri. Görsellerinizi sunarken ürün-hizmet bilgilerinizin resimlerini profesyonel ortamlarda hazırlatmanız markanız açısından daha iyi olacaktır.
Kaynak:
http://www.franchise.com.tr
http://www.morfikirler.com
