İş dünyasının fikir öncülerinden Alfred Marshall’in bir sözü vardır: “Bir işletmeyi dede kurar, baba büyütür, oğul tutar, torun sanat tarihi okur.” Bunu merhum Türk işadamı Nejat Eczacıbaşı daha keskin bir hale getirmiştir: “Türkiye’de şirketleri babalar kurar, oğulları yer, torunları batırır.” Fakat Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) yapılan bir araştırma, bu yaklaşımın dahi epey iyimser olduğunu ortaya koydu.
Araştırmaya göre aile işletmelerinin ancak yüzde 18’i üçüncü kuşak olan torunlara kadar yaşayabiliyor.
4. Aile İşletmeleri Kongresi için Türkiye’ye gelen Chandigarh Business School’un Direktörü Dr. Sukhi Bedi, Hindistan’da aile şirketlerinin oğula bile yetişemeden baba ölünce yok olduğunu söyledi. Bedi’ye göre aile işletmelerinde kilit pozisyonlar akrabalar tarafından dolduruluyor. Feodal yapı sebebiyle profesyonel yöneticilere sıcak bakılmıyor. Buna Ukrayna Küçük ve Orta Boy İşletmeciliği Partisi Başkanı Yaroslav Misyats’ın, “Ülkede 2009 (kriz yılı) yılında küçük ve orta boy işletme (KOBİ) sayısı yüzde 40 azaldı.” şeklindeki açıklamalarını da ekleyince aile işletmelerinin zayıflığı daha net ortaya çıkıyor.
Marmara Üniversitesi Almanca İşletme Bölümü Öğretim Üyesi Ülkü Uzunçarşılı’nın, Almanya’da asıl motor şirketlerin Mercedes veya Bayer değil, KOBİ’ler olduğunu vurgulaması ise özellikle Hindistan ve Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde aile işletmelerinin mutlaka kurumsallaşması gerektiğini ortaya koyuyor. Fatih Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi Müdürü Halil Zaim’in verdiği bilgiye göre Türkiye’deki şirketlerin yüzde 98’i KOBİ. Bunların yüzde 99’u da aile şirketi. Araştırmalara göre Türkiye’nin 2023’te 500 milyar dolarlık ihracat hedefine ulaşabilmesi için aile şirketlerinin mutlaka kurumsallaşması gerekiyor. Tecrübeli işadamı Şevket Sabancı, Sabancı Holding’den ayrılmadan önce aile şirketleriyle ilgili şu öneride bulunmuştu: “Ailelerin yeni nesillerinde birkaç kişi olmalı. Eğer birçok aile mensubu iç içeyse, gizli bir problem meydana geliyor. Anadolu terbiyesi ile babalar ve amcalar etraftayken bunlar sessiz ve sakin durabilir. Biz yokken ne olacak, o duruma ailelerin düşürülmemesi için planlar yapılmalı.”
Türkiye’de istihdamın yüzde 77’sini KOBİ’lerin sağlıyor olmasına rağmen, oluşturdukları katma değerin yüzde 29’da kalması kurumsal desteğe duyulan ihtiyacı gözler önüne seriyor. Bilişim Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Turgut Gürsoy’a göre KOBİ’lerin verimsizliğinde teknolojik kapasite yetersizliğinin de etkisi büyük. Danışmanlık şirketi Deloitte’un yaptığı bir araştırmada aile şirketlerinin en çok yaşadığı sıkıntının nitelikli eleman eksikliği olduğu belirtiliyor. Deloitte’un yaptığı ‘Türkiye Aile Şirketleri Araştırması 2010’da nitelikli eleman sıkıntısının giderilmesi için meslek liselerine ağırlık verilmesi öneriliyor.
Bu sorulara ‘hayır’ cevabını veren aile şirketleri risk altında
Yatırımlarınızın son 3 yıllık geri dönüş oranını biliyor musunuz?
Şirketinizin değerini artıracak strateji oluşturdunuz mu?
Yönetici kadronuzun şirketin değerini artıracak stratejileri uygulayabileceğine inanıyor musunuz?
Doğrudan müdahaleniz olmadan şirketinizin başarı ile yoluna devam edebileceğini düşünüyor musunuz?
Son üç yılda şirketiniz pazar büyüme hızı yüzde 10’un üzerinde seyretti mi?
Hangi müşterilerin pazar değerinizi artırdığını ve hangilerinin azalttığını biliyor musunuz?
Kaynak:Zaman
